გარემოს დაბინძურება

  გარემოს დაბინძურება წარმოიშვება არა მარტო ინდუსტრიული წარმოებისას, არამედ გარემოს საყოფაცხოვრებო პირობებში ენერგიის გამოყენებით, გათბობის მოწყობილობათა გამონაბოლქვებით, ისევე როგორც ნაგვითა და ქიმიური ნივთიერებებით(მაგალითად, სარეცხი და საწმენდი საშუალებები) და სასმელი წყლის გაფლანგვით ( არა მომჭირნედ გამოყენებით). ერთ-ერთ ყველაზე ძნელად გადასაჭრელ პრობლემას წარმოადგენს წყლის და ჰაერის დაბინძურება, ენერგიის და ფართობის გადამეტებული გამოყენება, ისევე როგორც ტრანსპორტით გამოწვეული ხმაურის პრობლემა.

   ბუნებაში ერთი ორგანიზმის მიერ წარმოქმნილი ნარჩენი მეორე ორგანიზმისთვის საკვებს ან რესურს წარმოადგენს. მიკროორგანიზმები და ჭიაყელები გარდაქმნიან ფოთლებს და მკვდარ ცხოველებს ჰუმუსად, რომელიც თავის მხრივ მცენარეთა საკვებია.
ამ ციკლების ჩამოყალიბებას ბუნებაში მილიონობით წელი დასჭირდა, ადამიანის დღევანდელი ცხოვრების წესი კი სწრაფად არღვევს ამ ბუნებრივ ბალანს წარმოქმნის რა ნარჩენების მზარდ რაოდენობას.
"ნარჩენი არის ადამიანის აქტივობის თანაპროდუქტი და განისაზღვრება როგორც ნებისმიერი ნივთიერება ან საგანი რომელსაც იშორებს მფლობელი, განზრახული აქვს რომ მოიშოროს ან უნდა მოიშოროს"
არსებობს შემდეგი ტიპის ნარჩენები: საყოფაცხოვრებო, სამშენებლო, სამრეწველო, სასოფლო-სამეურნეო, სამთო-მოპოვებითი სამედიცინო და ა.შ
 რატომ არის პრობლემა პოლიეთილენის პარკების გამოყენება?
ზოგიერთი ფაქტები მოხმარების შესახებ
• პოლიეთილენის პარკების აქტიური წარმოება დაიწყო 70-იანი წლებიდან;
• ყოველწლიურად მსოფლიოში იწარმოება 4-5 ტრილიონი პოლიეთილენის პარკი;
• ჩინეთში ყოველდრე მოიხმარებოდა 3 მილიარდი პოლიეთილენის პარკი (2008 წ);
• საქართველოში სავარაუდოდ 20 მილიონი.
რატომ ქმნის ცელოფნის პარკები პრობლემას?
• არ არის ბიოდეგრადირებადი (1000 წელი სჭირდება მის დაშლას)
• მზადდება პოლიეთილენისგან, რომელიც თავის მხრივ იწარმოება ნავთობპროდუქტებისგან;
• რთულია მასი რეციკლირება (მხოლოდ 1% რეციკლირება ხდება)
• 100 მილიონი პარკის საწარმოებლად საჭიროა 430,000 გალონი ნავთობი (1627 ტ);
• წარმოების პროცესში გამონაბოლქვი აბინძურებს ჰაერს;
• დაშლის დროს (თუკი ასეთი ხდება) აბინძურებს ნიადაგს და მიწისქვეშა წყლებს ტოქსიკური ნივთიერებებით და აღწევს კვებით ჯაჭვში;
კონკრეტულად რა ზიანს აყენებს გარემოს?
• ადვილად გადაიტანება ქარის მიერ ტყეებში, ზღვებში, ოკეანეებში, მდინარეებსა და ტბებში. დაახლოებით 1 მილიარდი ზღვის ფრინველი და ძუძუმწოვარი იღუპება წელიწადში პოლიეთილერნის პარკების გადაყლაპვის გამო;

როგორ ებრძვიან მსოფლიოში პოლიეთილენის პარკებს

• 2001 წლიდან ირლანდიაში პოლიეთილენის პარკები იბეგრება 15 ცენტით;
შედეგი: მოხმარება შემცირდა 1.2 მილიარდიდნ 100 მილიონამდე. შესაბამისად დაიზოგა 18 მილიონი ლიტრი ნავთობი
• ერთ-ერთი ყველაზე დიდი სუპერმარკეტების ქსელი კანადაში პარკების ფასი 5 ცენტია
• 2008 წლის 1 ივნისიდან ჩინეთში აიკრძალა თხელი პარკების წარმოება და სუპერმარკეტებში მოხმარება;
• სან-ფრანცისკოში უკანონოდ გამოცხადდა ერთჯერადი პარკების გამოყენება დიდ სუპერმარკეტებსა და აფთიაქებში. სუპერმარკეტებს მოუწოდეს გამოიყენონ ადვილად დეგრადირებადი (1 თვე) პარკები
• მიმართავენ საზოგადოების ქცევის შეცვლისკენ მიმართულ ცნობიერების ამაღლების კამპანიებს
• პროპაგანდას უწევენ ხელახლა გამოიყენონ და შეამცირონ ნარჩენი ან გააკეთონ მათი რეციკლირება და კომპოსტირება, რათა შემცირდეს ზოგადად ნარჩენი, რომლებიც საბოლოო ჯამში მაინც პოლიეთილენის პარკებში უნდა განთავსდეს.
       სხვადასხვა ქვეყანაში ნარჩენების მართვისადმი საზოგადოების დადებითი დამოკიდებულების მისაღწევად სხვადასხვა მეთოდი გამოიყენება
• ბარსელონაში ნარჩენების განცალკევებით შეგროვების პროცესი სახალისო თამაშს ჰგავს, რომელშიც აქტიურ მონაწილეობას იღებს სხვადასხვა ასაკის მოსახლეობა, მათ შორის, ბავშვები. ნარჩენების თითოეული კომპონენტისათვის განკუთვნილია სხვადასხვა ფერის ტომარა, რომლებიც შევსების შემდეგ ბარდება დანიშნულებისამებრ. ამ პროცესის დამთავრების შემდეგ ბავშვები ჯილდოვდებიან სხვადასხვა ტკბილეულით, ხოლო უფროსები იმსახურებენ მადლობას ადგილობრივი ხელისუფლებისაგან.
• შვეიცარიაში არსებობს ნარჩენების წვის 37 საქალაქო საწარმო, რომლებიც ქალაქებს ელექტროენერგიითა და ცხელი წყალით ამარაგებენ. თითოეული ასეთი საწარმო 150 ათასიანი ქალაქისათვის საჭირო ელექტროენერგიის 10%ს იძლევა და მთლიანად უზრუნველყოფს ამ რაოდენობის მოსახლეობას ცხელი წყლით.
• ზანზიბარში, გარემოსა და ტურისტების იტერესების დაცვის მიზნით, აიკრძალა პოლიეთილენის პარკების წარმოება და იმპორტი, მიუხედავად იმისა, რომ ამის გამო ქვეყანა ყოველთვიურად შემოსავლებში 400 ათას აშშ დოლარს კარგავს.
• გერმანიაში 45 მლნ. ტონა საყოფაცხოვრებო ნარჩენი წარმოიქმნება, რომელთაგან 10 მლნ. ტონა იწვება ეკოლოგიურად უსაფრთხო ნაგვის საწვავ ქარხნებში, 21 მლნ ტონა გადამუშავდება ახალი შესაფუთი მასალებისა და ქიმიური ქარხნებისათვის ნედლეულის მისაღებად, ხოლო 14 მლნ ტონა გააქვთ 300 მუნიციპალურ ნაგავსაყრელზე.
• ქვეყნის კანონმდებლობის მიხედვით, 2003 წლიდან ნებისმიერი სავაჭრო დაწესებულება ვალდებულია მიიღოს გამოყენებული ჭურჭელი როგორც მინის, ასევე პლასტიკური, მეტალის შემცველი შესაფუთი მასალები და სხვ. გარდა ამისა, ქუჩებში და საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში დადგმული სხვადასხვა მოცულობისა და ნაირფრად შეღებილი ოთხგანყოფილებიანი ურნები და კონტეინერები უზრუნველყოფენ სხვადასხვა სახის ნარჩენების განცალკევებულად შეგროვებას. ამ გზით წელიწადში 6 მლნ ტონა შესაფუთი მასალების, 2 მლნ ტონა მინის, 1605 მლნ ტონა ქაღალდისა და მუყაოს შეგროვება ხერხდება.
• იაპონიაში დაპრესილი ნარჩენებისა და ნაგვისაგან აწარმოებენ ბრიკეტებს ხელოვნური კუნძულების მშენებლობისათვის. ტურისტებს შორის განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს ნარჩენების გადამუშავებით მიღებული მასალებისაგან ტოკიოს ყურეში აშენებული კუნძული ოდაიბა, რომლიდანაც კარგად ჩანს ტოკიოს პანორამა და ამ კუნძულის ქალაქთან შემაერთებელი ცისარტყელას ხიდი.

როგორ ებრძვიან საქართველოში პოლიეთილენის პარკებს

სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაზიდვასა და მათ განთავსებაზე კონტროლის შესახებ ბაზელის კონვენციის პროცედურების შესაბამისად განხორციელებული საქმიანობა

• სამინისტროსთან შეთანხმებით ბაზელის კონვენციის პროცედურებით კომპანია BP-დან გერმანიასა და ნიდერლანდებში ექსპორტირებულია სხვადასხვა კლასის სახიფათო ნარჩენები. ამჟამად ექსპორტირებული სახიფათო ნარჩენების რაოდენობა შეადგენს დაახლოებით 700 ტონას, ხოლო 2008 წლის ოქტომბრის ბოლომდე დაგეგმილია დამატებით 150-200 ტონა სახიფათო ნარჩენების ექსპორტი საქართველოდან. 
• გერმანული გადამამუშავებელი კომპანიის "SUD-MULL"-ის მიერ დაიგეგმა კრწანისის სამხედრო ბაზის ტერიტორიიდან სხვადასხვა კლასის სახიფათო ნარჩენების ექსპორტი (5 000 კგ) გერმანიაში. ამჟამად იგეგმება ექსპორტის დაწყება, ხოლო 2009 წლის თებერვლის ბოლომდე უნდა განხორციელდეს სრული რაოდენობის ექსპორტი.

არასახიფათო ნარჩენების ახალი ევროსტანდარტების ნაგავსაყრელის მშენებლობის პროექტი

სამინისტროს, ბი-პის, ქვემო-ქართლის სამხარეო ადმინისტრაციის, ქ. რუსთავის და გარდაბნის რაიონის თვითმართველი ორგანოების ურთიერთშეთანხმებით გადაწყვეტილია ბი-პის დაფინანსებით აშენდეს ახალი არასახიფათო ნარჩენების (საყოფაცხოვრებო ნარჩენების) ნაგავსაყრელი ევროსტანდარტების შესაბამისად. ამ მიზნით ბი-პის მიერ უკვე შეძენილია 10 ჰექტარი მიწის ნაკვეთი სოფ. ახალ სამგორთან. 7.3 ჰექტარი ამ მიწის ნაკვეთიდან განკუთვნილია რუსთავისა და გარდაბნის რეგიონალური ნაგავსაყრელისათვის, ხოლო 2.7 ჰექტარი - ბი-პის ნაგავსაყრელისათვის.

ეს იქნება პირველი ევროსტანდარტის ნაგავსაყრელი საქართველოში და ამიტომ მისი გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისა და დაპროექტებისათვის მოწვეული იქნა ბრიტანული საკონსულტაციო კომპანია გოლდერი, რომელმაც უკვე წარმოადგინა ნაგავსაყრელის კონცეპტუალური პროექტი და ასრულებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დასკვნას. ამჟამად მიმდინარეობს კონსულტაციები რუსთავი-გარდაბნის რეგიონალური ნაგავსაყრელის მშენებლობის ვადების, საჭირო სახსრების და ოპერირების თაობაზე.

ახალი ნაგავსაყრელის მშენებლობის პარალელურად, ბი-პის დაგეგმილი აქვს ტექნიკური დახმარების გაწევა რუსთავისა და გარდაბნის მუნიციპალიტეტებისათვის, რაც მოიცავს თანამედროვე ტიპის ნაგვის მანქანების და კონტეინერებს შეძენას, ხელშეწყობას თანამედროვე სტილის ნარჩენების მართვის სისტემას დანერგვაში და ა.შ.

მიმდინარეობს მუშაობა საქართველოს ქიმიური პროფილის და სტრატეგიული მიდგომების შემუშავების მიზნით.

განხორციელდა ნარჩენების ინვენტარიზაცია გაეროს განვითარების პროგრამის ხელშეწყობით "მხარდაჭერა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთვის გარემოსდაცვითი დაგეგმვის ჩარჩოების გაუმჯობესებაში"

ინვენტარიზაცია განხორციელდა ნარჩენთა შემდეგი კატეგორიების მიხედვით:

• საყოფაცხოვრებო ნარჩენები;
• სამრეწველო ნარჩენები;
• სამედიცინო ნარჩენები;
• ბიოლოგიური ნარჩენები.

კახეთის რეგიონში ვადაგასული პესტიციდების რისკ-ფაქტორების შემცირების პროექტი

აღნიშნული პროექტის ფარგლებში ჰოლანდიის საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია ახორციელებს ვადაგასული პესტიციდების შეგროვებას, საერთაშორისო ნორმების შესაბამისად შეფუთვას და მის უსაფრთხო განთავსებას ამ მიზნით აშენებულ სპეციალურ საწყობში. პრაქტიკული სამუშაოები დაწყებულია და უნდა შეგროვდეს, შეიფუთოს და განთავსდეს სავარაუდოდ 350 ტონა ვადაგასული და ხმარებისთვის უვარგისი პესტიციდები.

 ერთად ყველაფერს შევძლებთ

ბუნება საქართველოში

საქართველოს უნიკალური ბუნება და მისი დაცვა უსახსრო მოსახლეობისგან

    ბევრჯერ თქმულა და გავიმეორებთ, რომ საქართველოს ერთადერთისიმდიდრე მისი ბუნებაა. ეს ბუნება განსაკუთრებულია არა სილამაზით, არამედ მასში არსებული მცენარეთა და ცხოველთა იშვიათი სახეობებით. საქართველოს მოქალაქეებს თავიანთი ბუნებაც უყვართ და მის განსაკუთრებულობაზე ლაპარაკიც. ისინი დიდი სიამოვნებით ატარებენ დროს ბუნების წიაღში და განცხრომას ეძლევიან, მაგრამ ტყესა და მთაში ყოფნისას არ ფიქრობენ იმაზე, რომ ამ მთა-ბარში 7000 სახეობის ყვავილოვანი მცენარე ხარობს, არც უნიკალურ ცხოველებსა და ხეებზე ფიქრობენ.

ხეზე ფიქრი მაშინ დაიწყეს, როცა მათ ბინებში აცივდა და გათბობის სხვა საშუალება აღარ ჰქონდათ, როცა ხე გასათბობად დასჭირდათ. ასე განადგურდა ტყე.იგივე დაემართა
თევზსა და პირუტყვს. კეთილშობილ ირემს, მაგალითად, ლამის ბოლო მოუღეს. რვა წლის წინ 700 ერთეული ბინადრობდა ამ იშვიათი ცხოველისა საქართველოს ტყეებში, ახლა კი 37-ღა დარჩა. საკუთარი ბუნების მოყვარული ქართველები ავტომატებით ნადირობდნენ ტყის ამ მშვენებაზე. ბრაკონიერებს შედარებით იოლად გადაურჩა მურა დათვი, ბორჯომ-ხარაგაულის ნაკრძალში 39 მათგანი ცხოვრობს.

ქართველებს თავიანი მთა-ბარი უყვართ, მაგრამ არ უვლიან.
ეს ასე იყო ყოველთვის, ოღონდ უწინდელ პოლიციურ სახელმწიფოში მხოლოდ განსაკუთრებული უფლებებით აღჭურვილ პარტიულ მუშაკებს და მათთან დაახლოებულ ბრაკონიერებს ჰქონდათ შესაძლებლობა ეხოცათ ეს იშვიათი ცხოველები, საბჭოთა სახელმწიფოს დაშლის შემდგომ კი, განუკითხაობის ჟამს, ბუნებაზე შეტევა გაძლიერდა.
1990 წლიდან, ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების დროს, მაშინდელი პრეზიდენტის სურვილით, საქართველოს ბუნების დაცვის საქმეში აქტიურად ჩაერია საერთაშორისო ორგანიზაცია, სახელწოდებით “ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდი”,     

ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირი

(ბუნების კონსერვაციის საერთაშორისო კავშირი (ინგლ. International Union for Conservation of Nature; IUCN) — არაკომერციული საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომლის მიზანიცაა ბუნების კონსერვაცია / დაცვა. დაარსდა 1948 წლის ოქტომბერში საფრანგეთის ქალაქ ფონტენბლოში. მისი შტაბ-ბინა მდებარეობს შვეიცარიის ქალაქ გლანდიში. კავშირი აერთიანებს მსოფლიოს 82 ქვეყანას, 111 სამთავრობო უწყებას, 800 არასამთავრობო ორგანიზაციას და მსოფლიოს 181 ქვეყნის 10 000 მეცნიერსა და ექსპერტს.)
     რომელსაც მთავრობამ სთხოვა აღეწერა და მიეხედა საქართველოს მთა-ბარისთვის. არ შეიძლება არ ვახსენოთ უდო ჰირში - კაცი, რომელმაც, “ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდის” დავალებით, ბუნების დამცველთა პირველსავე კონფერენციაში მიიღო მონაწილეობა. “ფონდმა” მიზნად დაისახა განესაზღვრა საქართველოს 7 დიდი ნაკრძალი. 1991 წელს, როცა საქართველოში პოლიტიკური გადატრიალება მოხდა, იმ დროისთვის უკვე შედგენილი რუკები განადგურდა. ახალმა ხელისუფლებამ “ფონდს” სთხოვა გაეგრძელებინა დაწყებული საქმე. ამჟამად ნაკრძალთა უმეტესობის საზღვრები დადგენილია. სულ მცირე, ქაღალზე მაინც დაცულია მაღალი და საშუალო მთიანეთის, ასევე, შავი ზღვისპირა ტენიანი, სუბტროპიკული რეგიონები. ქაღალდზეა დაცული, ვინაიდან რეალურად საქართველოს სახელმწიფოს ამგვარი მიზნებისთვის სახსრები არ გააჩნია.
“ფონდი” ფულს არ იშურებს საქართველოს ბუნების დასაცავად. მაგალითად, მხოლოდ ბორჯომ-ხარაგაულის ნაკრძალისთვის ორნახევარი მილიონი ევროა დახარჯული.
“ფონდმა” კავკასია და მისი სამხრეთი რეგიონები მსოფლიოს იმ 25 კრიტიკულ არეალს მიაკუთვნა, რომლებიც სახეობების მრავალფეროვნებით გამოირჩევა და ამიტომ მათი მოვლა და შენარჩუნებაა საჭირო. “ფონდის” მიერვე კავკასია შეტანილია მსოფლიოს ორასამდე რეგიონის სიაში, რომელშიც მას საკმაოდ მაღალი ადგილი უჭირავს და რომელიც მომავალში საზრუნავ რეგიონებს მოიცავს. კავკასიის ამ განსაკუთრებულ ბუნებას, როგორც სპეციალისტები განმარტავენ, ჰავას უნდა ვუმადლოდეთ.კავკასიონის მაღალი ქედი ჩრდილოეთიდან მომავალ ჰაერის ცივ მასებს აკავებს. ამის დასტურია ისიც, რომ გამყინვარების დროს კავკასიონის სამხრეთ ფერდობებზე გადარჩა ზომიერი სარტყლისთვის დამახასიათებელი ის მცენარეები, რომლებიც სხვაგან ყველგან დაიღუპა და ევროპაში მხოლოდ შემდგომ გავრცელდა კავკასიიდან. ასე რომ, კავკასია ევროპის მცენარეთა აკვნად შეიძლება მივიჩნიოთ.
აქვე მოკლედ გიამბობთ ზემოხსენებული უდო ჰირშისა და აწ განსვენებული ენათმეცნიერის, პროფესორ გურამ რამიშვილის ერთ ინიციატივაზე, რომელიც უშუალოდ არის დაკავშირებული ბუნების - და არამხოლოდ ბუნების - დაცვასთან. 1992 წელს შეიქმნა ამ ორი პიროვნების მიერ “CUNA Georgica” - საზოგადოება, რომლის მიზანი საქართველოს კულტურისა და ბუნების დაცვაა. ეს არაპოლიტიკური ორგანიზაციაა, თავისი წარმომადგენლობებით ზუგდიდსა და მესტიაში. ბუნებისა და ეროვნული ტრადიციების დაცვის გარდა, ეს პროექტი ემსახურება სოფლებში სოციალური და ეკონომიკური პირობების იმგვარად განვითარებას, რომ ბუნებრივი რესურსები ტრადიციული ფორმებით იქნეს გამოყენებული, ინფრასტრუქტურის სამომავლო გარანტიით. პროექტის ავტორებს ეს იდეა იმანაც გაუჩინა, რომ ხალხი სოფლებში, უსახსრობის გამო, იძულებულია ან ბრაკონიერი გახდეს, ან თვალი დახუჭოს ბრაკონიერობაზე. ეკოლოგიურ პოლიციას ბევრად მეტს უხდის ის, ვინც კანონს არღვევს, უკანონოდ ნადირობს ან თევზაობს. სახელმწიფოს მიერ დანიშნული ხელფასის სიმწირის გამო, ეკოპოლიცია, როგორც ცნობილია, ოჯახს ვერ არჩენს, ამიტომ სხვა გზას ეძებს და ადვილად აჰყვება ცდუნებას, აიღოს ქრთამი და თვალი დახუჭოს დანაშაულზე.
“ბუნების დაცვის ფონდის” ინიციატივით, ნაკრძალების მიმდებარე არეალებში საგანგებო პროექტები ხორციელდება იმისათვის, რომ ხალხმა საკუთარი შრომით ოჯახის მიხედვა შეძლოს და ნაკრძალის ხარჯზე არ მოუხდეს ცხოვრება. ამის მაგალითია ბორჯომში სასმელი წყლის პრობლემის მოგვარება, რაც უცხოეთის - პირველ რიგში, გერმანიის - ორგანიზაციებთან “ფონდის” შუამავლობით განხორციელდა. ამავე რიგს მიეკუთვნება ლაგოდეხის ნაკრძალის მიმდებარე სოფლების საქმიანობა: ხალხი იქ დაკავებულია სამკურნალო მცენარეების - ბარამბოსა და კრაზანას - მოშენებით. ლაგოდეხიდან მარაგდება ბუნებრივ სამკურნალო საშუალებათა ბაზარი. უფრო მეტიც, საქართველოში მოშენებული მცენარეები ევროპაშიც შეიძლება იქნეს გატანილი, რაც სოფლის მცხოვრებთ საკმარის შემოსავალს მოუტანს საიმისოდ, რომ ნაკრძალის სიმდიდრის ხელყოფაზე აღარ იფიქრონ.

ბუნების დაცვა — გარემოს დაცვის პრაქტიკა, ინდივიდუალური, ორგანიზაციულ და სამთავრობო დონეზე, ბუნებრივი გარემოს და ადამიანებისთვის საკეთილდღეოდ. ადამიანი უფრო და უფრო მეტ ტერიტორიას ითვისებს, რათა სახლები, ქარხნები და ფერმერები ააშენოს, ამიტომ დანარჩენ ცოცხალ არსებებს უფრო და უფრო ნაკლები საცხოვრებელი ადგილი რჩებათ.  ღონისძიებათა ერთობლიობაა, რომლის მიზანია იშვიათი ცხოველები და მცენარეები არ გადაშენდნენ, ხოლო ბუნების გავრცელებული სახეობები — არ გაიშვიადნენ. კონსერვაცია ამ ცხოველთა და მცენარეთა საცხოვრისის შენარჩუნებასაც გულისხმობს.
წინათ ზოგიერთი ცხოველი იმის გამო გადაშენდა, რომ გარემოში მომხდარ ბუნებრიც ცვლილებებს ვერ შეეგუვნენ. დინოზავრები, სავარაუდოდ, ვეებერთელა მეტეორიტის ჩამოვარდნის შედეგად გადაშენდნენ. მეტეორის დედამიწასთან დაჯახებისას წარმოქმნილი მტვრის უზარმაზარი ღრუბელი მთელ ატმოსფეროში გაიშალა, რაც ხელს უშლიდა მზის სხივების შემოღწევას. დაიწყო გამყინვარება, რომელსაც დინოზავრები ვერ ვერ გაუძლეს.
კუნძულ მავრიკის ბინადარი დოდო(დრონტი) ზანტი ფრინველი იყო, რომელიც ვერ ფრენდა. როცა ადამიანები ამ კუნძულზე ჩავიდნენ, აღმოაჩინეს, რომ დრონტი მოსანადირებლად იოლი იყო და ამავდროულად გემრიელი ხორციც ჰქონდა. საუკუნეც არ გასულა, რომ დრონტები პირწმინდად ამოწყვიტეს. ბევრი სხვა ცხოველი ან გადამეტებული ნადირობის შედეგად ამოწყდა ან საცხოვრისის განადგურების გამო.